KROM-TEKTONİK
KAVRAMININ KROM ARAMACILIĞINDAKİ ÖNEMİ ve KROM-TEKTONİK SAHA UYGULAMALARI
M. Özoktay
Krom-Tektonik terimi Etibank Üçköprü İşletmelerinde
(Göçek-Fethiye) jeologlar tarafından ilk defa 1976 yılında kullanılmıştır.
Kromit aramalarda en önemli faktör iyi bir yapısal jeoloji
bilgisine sahip olmayı gerektirir. Krom mostra veya ocaklarında post magmatik
deformasyonlar, kinematik, dinamik ve deskriptif analizlerin çok iyi
irdelenmesi ön koşuldur. Bunlar özellikle podiform krom yataklarında herzaman
karşımıza çıkan verilerdir.
Krom –Tektonik Grubunda 5 parametre yer alır. Bunlar sırasıyla;
1.
Antibank Faylar:
Alman Jeologlar tarafından (Van der Kaaden vd.) kullanılan bu tanımlama aslında normal ve oblik atımlı fay sistemidir. Cevher ile fay doğrultuları aynı veya benzer gidişli ancak eğimleri farklıdır. Pedidotit ve kalker dokanak yakınlarında antibank faylar ters atımlı olabilirler ki bu olağandır.
Antibank Fayların Krom Madenciliğinde önemli bir yeri
vardır. Yeraltı üretim yöntemlerinde sık sık cevherler bu faylar
tarafından kesintiye uğrarlar. Deneyimli yeraltı çavuşları bu tip fayları çok
iyi tanımaktadırlar
2.
Yatak Faylar:
Cevher
ve fayların doğrultu ve eğimleri aynı yönde ancak dereceleri farklı
olabilir. Genel olarak yatak fayların eğim dereceleri, belli bir kural
olmamasına karşın, 0⁰ ile 20⁰ arasında değişmektedir.
Gerek antibank ve gerekse yatak fayları krom ocaklarında en sık rastlanan fay sistemleridir. Belli bir oranlama yapılırsa , Podiform Krom Yataklarının %60 ını antibank faylar oluşturur. Sekonder sokulum olan Dolerit daykları eğer krom band veya adeselerini etkilemiş ise Yatak fayları genellikle olağan olarak karşımıza çıkar.
3.
Post Mağmatik Faylar:
Kromitin
ilk oluşma evresinde, yerleşme yaşından önce oluşmuş faylardır. Çoğu kez normal
faylarla karıştırılır ve çoğunlukla genç fay olarak tanımlanır. Özellikle
kıvrımlı kromit yataklarında sık olarak izlenirler. Cevheri kesen post magmatik
fay zonları max. 0,05-0,10 metre arasında kalınlıklar gösterir. Post
Mağmatik Deformasyonlarla birlikte gelişen bu fay sistemlerinin en çok
görüldüğü başka bir strüktürde olan hortum şekilli (Pipe Type) krom
ocaklarıdır. Post magmatik fay sistemleri ençok İslahiye Peridotit Masifinde
görülmektedir.
4.
Rotasyonel Faylar:
Bu tanımlama
ondülasyonlu veya torsiyonel fay sistemleri olarak ta
adlanabilir. Birçoğunuz hemen nasıl bir fay diye aklınızdan
geçebilir. Aslında bilinen tipik doğrultu ve oblik atımlı faylardır. Tek farkı
fay zonunun, özellikle gerilme kuvvetleri etkisi ile, doğrultu ve eğiminin yön
değiştirmesidir. Andızlık (Dalaman-Muğla), Bülent Ocak (Kop-Erzincan), Toptepe
Ocak (Palandöken-Erzurum)
Rotasyonel faylar genellikle ileri derecede serpantinleşmiş
masiflerde olağandır. Örnek olarak 0,5 metre boyutlu serpantin bir
blok içinde bile bu tür strükler net olarak görülür.
Rotasyonel veya burkulma faylarına en güzel
örneklerden biri Birlik Madencilik A.Ş. nin Kop Bölgesinde, Geçis ( Transition)
Zonu içinde bulunan Suluocak ta kontrol amacı için açılan 2015 kotlu galeride
cevherleşmeyi kesen fay sürüklenme yönü olan sağa doğru takip edildiğinde Fay
zonunu doğrultu ve eğiminin tipik olarak döndüğü net olarak izlenmiştir.
(Cem Peca -Arnavutluk, Muzaffer Özoktay 1998)
Rotasyonel faylar çoğu kez yanıltıcı olur. Özellikle cevher
fay ile kesildikten sonra cevherli fayın takip edilmesi sırasında burkulmanın
başka bir fay olduğu düşünülmekte dolayısı ile cevher adesesi bulunamamaktadır.
Bu tür faylar bazen büyük gövdeli krom ocaklarında da
görülmektedir. (Andızlık-Dalaman-Muğla)
Rotasyonel fayların bulunduğu ocakların yakınında büyük tektonik hatlar bulunur. Kum Ocak (Türk Maden-Dalaman/Muğla) Hortum tipli cevher gövdesi olup, doğrultu atımlı bir fayla sırası ile, yatay olarak sağa, devamında 15 mt hareketle yukarı doğru ve tekrar oblik atımla sola doğru 35 metre ötelenmiştir. Kum ocak bu ötelenmeden dolayı cevheri faydan sonraki devamı henüz bulunamamıştır.
5.
Cevherli Fay Zonları:
Peridotitler içinde bazı fay zonları cevher izleri içermektedir.
Bunların çoğu parçaladıkları ve sürükledikleri bloklardaki, (genellikle
dünitler içinde) var olan primer sınırlı krom iz veya lensleridir. Halbuki
bazı kalın fay zonları içinde, 0.10 – 0,30 mt boyutunda kromit blokları
bulunabilir. Bu cevher, bloklarının geometrisi iyi irdelenirse ana cevher
gövdesine ulaşılır.
Ülkemizde birçok masifte bu tür cevherli fay zonlarını
görmek mümkündür.
Arazide görülen bu cevher içeren faylar çoğu araştırmacı
tarafından bağımsız olarak tanımlanmaktadır. Bunların ana gövdesi mutlak
yüzeylenmemiş krom adeselerinin varlığını göstermektedir.
KROM-TEKTONİK
SAHA UYGULAMALARI
Krom-Tektonik yüzey jeoloji çalışmalarında mutlak karşımıza
çıkan verilerdir. 1/5000 Ayrıntılı krom prospeksiyonunda tektonik hatların
genel konumları saptanır. Bu saptamada cevherli zonların birbiri ile olan
tektonik bağıntıları ortaya konur.
1/2000 veya 1/1000 ölçekli detay jeolojik etütlerde ise krom
mostra veya ocağının Krom- Tektonik yapısı ve iç yapı elemanları ile cevher
bağıntıları ortaya konur.
Yeni bulunmuş Kromit Yüzeylenmesi (Mostra) için mutlak ve
mutlak 1/500 veya 1/200 ölçekte çok ayrıntılı jeolojik planının çıkarılması ön
koşuldur. Bu ilk ve korunması gereken verilerdir.
Arama operasyonu salt arama döneminde uygulanan bir işlem
değildir. Üretim esnasında da jeolojik çalışmalar üretim panolarında da devam
ettirilmelidir. Yer altı imalat planları titiz bir şekilde, tahkimat öncesi,
jeolojik veriler işlenmelidir.
Açık işletmelerde de kazı patlatma evresinde, 3 veya 5
metre kot farkı ile tektonik, litolojik ve iç yapı elemanlarının
izohipsleri hazırlanmalıdır.
KAYNAK
http://muzafferozoktay.blogspot.com/2016/12/1-grup-krom-tektonik.html
DÜNYA'DA ve TÜRKİYE'DE KROM
https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/maden-serisi/krom_1.pdf
Yorumlar
Yorum Gönder