KÜFEKİ TAŞININ İNANILMAZ CAZİBESİ  

"Süloğlu (Dolhan Köyü, Edirne) Küfeki Taşı" aynı zamanda "Mussel Stone" olarak da bilinir ve Türkiye'de tarihi eser ve binaların restorasyonunda öncelikli olarak tercih edilmektedir.


BAZI KÜFEKİ TAŞLARININ FİZİKSEL VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI OLARAK İNCELENMESİ

E. M. ÇAPAR

Yüksek Lisans Tezi, 2019

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ


Tarihsel dönemlerde geleneksel yapılarımızda; camilerde, kervansaraylarda, tiyatrolarda, hamamlarda, kütüphanelerde kullanıldığı bilinmektedir. Bu yapılar incelendiğinde genellikle yerel malzemelerin kullanıldığı görülmektedir. 

Küfeki taşı tarih boyunca birçok eserde kullanılmıştır. Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde camiilerde, kervansaraylarda, çeşmelerde, dış cephe kaplamaları, iç mekan hacimleri, döşeme kaplamaları, kemerler, sütunlar gibi akla gelebilecek birçok alanda kullanılan küfeki taşları özellikle Osmanlı döneminde Mimar Sinan’ın Trakya ve İstanbul bölgesindeki eserlerinde başta Selimiye Camii olmak üzere oldukça zengin kullanım alanı bulmuştur. 

bu tür binaların restorasyon çalışmalarında taş ihtiyacı oldukça ciddi bir sıkıntıdır. Restorasyon etiği açısından özgün malzemelere daha çok ihtiyaç vardır. Bu kapsamda kullanılacak olan taşın fiziko-mekanik özelliklerinin bilinmesi bu çalışmalar için taş seçimi aşamasında oldukça önemlidir. Bu sebeple yapılan tez çalışmasında Trakya bölgesinde yaygın olarak restorasyon çalışmalarında da kullanılan iki taş ocağından biri olan Mimar Sinan&apos’ın birçok eserinde kullandığı Süloğlu taş ocağından çıkarılan küfeki taşı ile günümüzde restorasyon çalışmalarında oldukça tercih edilen Pınarhisar taş ocağından çıkarılan küfeki taşının fiziko-mekanik özelliklerinin deneysel çalışmalar aracılığı ile belirlenmesi ve karşılaştırılmalı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. 

Bu çalışmanın sonuçlarının bölgede oldukça aktif olan taş ocaklarından restorasyon çalışmaları kapsamında taş seçiminde fiziko-mekanik özelliklerinin bilinmesinin bu alanda değerli katkılar sağlayacağı tespit edilmiştir. Bu amaçla yapılan tez çalışmasında çalışma yöntemi temel olarak iki aşamalıdır. 

Birinci aşamayı literatür araştırmaları, ikinci aşamayı ise taşların fiziko-mekanik özelliklerini belirlenmesini amaçlayan deneysel çalışma kısmı oluşturmaktadır. Bu yöntemler kullanılarak yapılan tez çalışması altı bölümden oluşmaktadır. Yürütülen tez çalışmasının ilk bölümünde konu ile ilgili genel bir giriş yapıldıktan sonra çalışmanın amacı ele alınmıştır. Çalışmanın öneminden ve kapsamından bahsedilerek, tez süresince yapılacak olan çalışma yöntemi açıklamalı bir şekilde ifade edilmiştir. Çalışmanın konusu ile ilgili yapılan araştırmalar incelenmiş ve literatür çalışmaları yapılmıştır. 

Tezin ikinci ve üçüncü bölümleri literatür araştırmalarını içermektedir. Doğal taşlar hakkında genel bilgi verilmesi ile başlayan ikinci bölüme doğal taşların oluşumlarına, kullanımlarına ve sertliklerine göre sınıflandırılmaları ile yapıda kullanım yerleri hakkında bilgi verilerek devam edilmiştir. Doğal taşların fiziksel ve mekanik özellikleri bu bölümde incelenmiştir. 

Üçüncü bölümde deneysel çalışmaların uygulanacağı küfeki taşları hakkında bilgi verilmiştir. Küfeki taşlarının genel bir tanımı yapıldıktan nerelerde hangi amaçla kullanıldığının anlatıldığı kullanım alanları bölümü ile küfeki taşlarının fiziko-mekanik özelliklerinden bahsedilmiştir. Yürütülen tez çalışmasının dördüncü kısmında literatür çalışmaları ışığında taşlara uygulanılacak olan deneysel çalışma süreci hakkında bilgi verilmiştir. 

Deneysel çalışmalar laboratuvar ortamında yapılmış, deneylerde Trakya bölgesinden iki farklı taş ocağından alınan küfeki taşları kullanılmıştır. Mimar Sinan’ın Selimiye Camii'sinde kullandığı Edirne'nin Süloğlu ilçesindeki taş ocağından temin edilen küfeki taşı ile günümüzde restorasyon çalışmaları kapsamında kullanılan Lüleburgaz'ın Pınarhisar ilçesindeki taş ocağından temin edilen küfeki taşlarının özelliklerini belirlemek, birbirleri ile karşılaştırmak amacıyla laboratuvar ortamında uygulanılacak olan deneyler için deney programı oluşturulmuş, deneyler belirlenmiştir. Bu deneyler fiziksel özellik deneyleri, mekanik özellik deneyleri ve durabilite (dayanıklılık) özellikleri olarak üç ana başlık altında toplanmıştır. Taşların fiziksel özelliklerini belirlemek için numunelere birim hacim ağırlık, özgül ağırlık, su emme, kılcallık, buhar geçirgenliği gibi fiziksel özellik belirleme deney yöntemleri uygulanmıştır. 

Tek eksenli yük altında eğilmede çekme, basınç dayanımı, aşınma dayanımı, ultra ses hızı tayini, geri tepme çekici deney yöntemi gibi mekanik özellikleri belirlemede kullanılan deney yöntemleri uygulanarak taşların mekanik özellikleri ve donma çözülme etkilerine dayanıklılık deney yöntemi uygulanarak ise dayanıklılık özellikleri belirlenmiştir. Beşinci bölümde deneysel çalışma sonucu elde edilen veriler değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Dördüncü bölümde taşlara uygulanmış olan deney yöntemlerinin hesaplamalar aracılığı ile verdikleri deney sonuçları gösterilmiş, değerlendirebilmek ve yorumlayabilmek için çeşitli grafikler ve çizelgeler hazırlanmıştır. 

Çizelge, grafikler ve tablolar yardımıyla taşların fiziksel, mekanik ve durabilite (dayanıklılık) özelliklerini belirlemek ve karşılaştırmak için yapılan deneysel çalışmalar sonucunda elde edilen verileri karşılaştırmalı olarak değerlendirilip analiz edilmiştir. Yapılan tez çalışmasının son bölümü olan altıncı bölümde literatür ve deneysel çalışmaların sonucunda elde edilen tüm veriler ve sonuçlar karşılaştırmalı olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Bu bölümde Mimar Sinan'ın Selimiye Camii'sin de kullandığı Edirne'nin Süloğlu ilçesindeki taş ocağından temin edilen küfeki taşı ile günümüzde restorasyon çalışmaları kapsamında kullanılan Lüleburgaz'ın Pınarhisar ilçesindeki taş ocağından temin edilen küfeki taşlarının fiziksel, mekanik ve durabilite (dayanıklılık) özelliklerini belirleyip karşılaştırmak için yapılan deneysel çalışmaların sonuçları karşılaştırılmış ve benzer yönleri ile farklılıkları belirlenerek sonuç ve önerilerde bulunulmuştur.


KAYNAKLAR

https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/632841/yokAcikBilim_10262752.pdf?sequence=-1&isAllowed=y

https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/632841


ÇATALCA (İSTANBUL) CİVARINDAKİ TARİHİ KÜFEKİ TAŞININ OLUŞUMUNDA FİZİKSELVE KİMYASAL ÖZELLİKLERİN ETKİLERİ

M. Kumral vd, 2019


ISSN: 2564-6605 doi: 10.28948/ngumuh.516907 Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, (2019), 278-287 


Küfeki Taşı, kayıtlara göre 2000-2500 yıl gibi uzun bir zaman aralığındaki eserlerde dayanıklı bir şekilde kalan tek taş türüdür (Şekil 1). Yüzyıllardan beri İstanbul ve Trakya' nın yapı taşı gereksinimini karşılayan; "lümaşelli kalker'', "maktralı kalker'' ya da "Bakırköy taşı'' adlarıyla da bilinir. 

Deniz kabuklarının ve yoğun olarak da istiridye kabuklarının yeraldığı bir kalker çeşididir. Kimyasal bileşimindeki karbonat oranı yüksek olduğu için, asitle reaksiyonunda hızlı bir köpürme izlenir. Bol kavkı fosilli, poroz, kalsit özellikli bir dokusu vardır. Açık bej ve beyaz, ince taneli kumlu kompakt bir kayaçtır. Ocaktan çıktığında her türlü işleme uygun olması ve kolay işlenmesi; hava ile temastan sonra ise bünyesine karbondioksit alarak ikincil bir hidratasyonla sertliğinin artması, dayanıklılık ve güç kazanması öne çıkan özellikleridir. 

Özellikle Osmanlı dönemine ait el işlemelerine uygun ve tarihi eser restorasyonunda en çok kullanılan taş çeşididir. Ocaktan çıktıktan sonra atmosferdeki karbondioksit gazı ile tepkimesi sonucunda sertleşir. Bu yaklaşımın bulguları ile ilgili deneysel bir çalışmayı Arıoğlu ve Arıoğlu (1993) gerçekleştirmiştir. Yıllar geçtikçe mukavemeti daha da artar. Küfeki taşının çekme, basınç, kesme mukavemetleri zaman etkisi ile artarken porozitesi azalıp su, gaz emisyonları ve harici tesirlere karşı dayanımı artmaktadır. 

 Küfeki Taşı yapı malzemesi olarak Bizans ve Osmanlı dönemlerinde çok sayıda önemli mimari eserde temel yapı taşı olarak kullanılmıştır (Surlar, Su Kemerleri, Topkapı Sarayı, Süleymaniye). Mimar Sinan’ ın eserlerinde kullandığı Küfeki Taşı’nın kullanım yerleri ve incelikleri, bugüne kadar sağlam bir şekilde ayakta kalan eserlerinde görülmektedir.


KAYNAK

632855


KAYNAK

https://www.facebook.com/watch/?v=1208746180017533


Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Geological Methods in Mineral Exploration and Mining / Roger Marjoribanks

Resim
Geological Methods in Mineral Exploration and Mining Roger Marjoribanks Second Edition This book is written as a practical field manual to be used by geologists engaged in mineral exploration. It is also hoped that it will serve as a text and reference for students in Applied Geology courses of universities and colleges. The book aims to outline some of the practical skills that turn the graduate geologist into an explorationist. It is intended as a practical “how to” book, rather than as a text on geological or ore deposit theory. YAYINA ULAŞMAK İÇİN: (1) https://link.springer.com/content/pdf/bfm:978-3-540-74375-0/1?pdf=chapter%20toc
Devamı

Baz metal yataklarının uzaktan algılama ile belirlenmesine bir örnek: Hakkari güneyi…

Resim
Baz metal yataklarının uzaktan algılama ile belirlenmesine bir örnek: Hakkari güneyi… H. A. Baran Ülkemizin önemli metalojenik kuşaklarından birinde yer alan bölge baz metaller açısından potansiyeli yüksek alanlar arasında yer almaktadır. İnceleme alanı ve çevresinde hali hazırda keşfedilmiş ve/veya işletilen 20 adet maden yatağı mevcuttur. Bunlardan 5 tanesi endüstriyel hammadde ocağı (mermer), 15 tanesi (10 Pb-Zn, 2 Cu, 3 Cr) ise metalik maden yataklarıdır. Uzaktan algılama ile maden aramada yaygın olarak kullanılan tekniklerden birisi de alterasyon tespitidir. Çalışma alanındaki madenler uzaktan algılama çalışmalarında yüksek başarı oranı ile tespit edilebilen demir veya demirli mineral içermektedir. Landsat 8 uydu görüntüsü üzerinde uzaktan algılama teknikleri (band oranlaması, kontrast germesi, renkli kompozit görüntü oluşturma) kullanılarak Hakkâri’de hali hazırda mevcut veya işletilen maden yataklarının konumları başarılı bir şekilde belirlenerek, 2 yeni potansiyel sahanın tesp...
Devamı

Çatalçam (Soma-Manisa) Au-Pb-Zn-Cu cevherleşmesinin jeolojik, mineralojikpetrografik ve sıvı kapanım özellikleri

Resim
Çatalçam (Soma-Manisa) Au-Pb-Zn-Cu cevherleşmesinin jeolojik, mineralojikpetrografik ve sıvı kapanım özellikleri Ramazan SARI, Şahset KÜÇÜKEFE, Gülcan BOZKAYA, Ömer BOZKAYA, Fatih BADEMLER, Zehra DEVECİ ARAL, Elif Dilek BAYRAKÇIOĞLU, Cahit DÖNMEZ ve Serkan ÖZKÜMÜŞ İnceleme alanı, Biga yarımadasının güneydoğusunda yer almaktadır. Arazide, sondaj ve laboratuvar çalışmalarıyla bölgede daha önce tanımlanmamış, Alt Miyosen ve öncesi birimleri kesen ve Au, Pb, Zn ve Cu anomalileri içeren diyorit porfir sokulumunun varlığı belirlenmiştir. Porfiri kütle ve sokulduğu çevre kayalar içinde birbirini kesen ve/veya iç içe geçmiş potasik, piropilitik, fillik ve arjilik alterasyon zonları gelişmiştir. Diyorit porfir ve yan kayada nabit altın, gümüş, pirit, kalkopirit, sfalerit ve galen içeren damar-damarcıklar gelişmiştir. Damar-damarcıklar derinlerde ondülasyonlu kuvars, orta ve üst seviyelerde masif kuvars, kalsit, dolomit ve barit dolguludur. Sfalerit, kuvars ve baritlerde yapılan sıvı kapanı...
Devamı

ALACAKAYA (ELAZIĞ) MERMERİNDE GULEMAN OFİYOLİTİNİN MUCİZESİ

Resim
Elazığ ili Alacakaya (Guleman) ilçesinde bulunan ve “Elazığ Vişnesi” olarak adlandırılan mermerin ünü ülkemiz sınırlarını aşmıştır. Literatürde “Rosso Levanto” olarak bilinen volkano sedimanter tektonik breş bölgede mermer olarak üretilmektedir. 1980’li yıllarda başlayan bir serüvenin ürünü olan Rosso Levanto günümüzde dünyanın en önemli yapılarında karşımıza çıkmaktadır. Elazığ vişnesi olarak bilinen breşik mermerler, Alp-Himalaya Orojenezine bağlı olarak oluşan ve Hatay, Adana, Elazığ, Ağrı doğrultusunda uzanıp İran’da son bulan kuşak içerisinde yer almaktadır. En iyi breşik mermerlerin oluştuğu yer Alacakaya (Guleman, Elazığ) bölgesidir. Guleman yöresinde yüzeyleyn ultramafik-mafik kayaçlar, tektonik dilimlenmeyle parçalanmış eksik dizi bir ofiyolit topluluğu olarak tanımlanmış ve “Guleman Ofiyoliti” olarak adlanmıştır (Özkan, 1982). Guleman (Alacakaya-Elazığ) bölgesini oluşturan litolojik birimler yaşlıdan gence doğru; Paleozoyik yaşlı Bitlis Metamorfitleri, Üst Kretase yaşlı ...
Devamı

Tectonic Triggers for Postsubduction Magmatic-Hydrothermal Gold Metallogeny in the Late Cenozoic Anatolian Metallogenic Trend, Türkiye

Resim
  Tectonic Triggers for Postsubduction Magmatic-Hydrothermal Gold Metallogeny in the Late Cenozoic Anatolian Metallogenic Trend, Türkiye Fabien Rabayrol, Craig J.R. Hart, and Robert A. Creaser   The newly defined, 1,500-km-long, late Cenozoic Anatolian metallogenic trend of Turkey is the central segment of the western Tethyan metallogenic belt and formed after the closure of the southern Neotethys Ocean. Mineral deposit discoveries along this trend show that the Oligocene to Miocene igneous units are highly prospective for gold-rich porphyry- and epithermal-style mineralization (~27 Moz) but that copper endowment is poor. However, the temporal and spatial constraints on late Cenozoic gold districts and isolated prospects and their tectonic affinity are poorly known, despite recent efforts. We herein provide new U-Pb and Re-Os age data and field observations from Miocene gold prospects and deposits throughout the Anatolian trend, which we interpret together with previousl...
Devamı