TÜRKİYE'DE TİTANYUM YATAKLARI 

ve 

TİTANYUM FİYATLARI

Titanyum, periyodik tablonun 4-B grubunda yer alan, çok sert, gümüş-beyaz renkli, ergime noktası 1668°C, kaynama noktası 3287°C, özgül ağırlığı 4,50 g/cm3, atom numarası 22, atom ağırlığı 47,87 olan bir geçiş elementi olup, ısı ve elektrik iletkenliği demire oranla düşüktür.

Çekme dayanımı açısından bakıldığında, titanyum çeliğe göre önemli bir avantaja sahiptir. Titanyumun nihai çekme dayanımı yaklaşık 63.000 psi iken, çelik için bu değer 50.000 psi'ye yakın bir değerdedir.

Titanyum, Dünya'da en bol bulunan dokuzuncu elementtir. Neredeyse her zaman magmatik kayalarda ve bunlardan türeyen tortularda bulunur. İlmenit, rutil ve sfen minerallerinde bulunur ve titanatlarda ve birçok demir cevherinde bulunur.

Türkiye’de bilinen titan zuhurlarının İstanbul ve Şile civarı ile Menderes Masifi bölgesinde toplandığının ifade edildiği bir çalışmada, İstanbul ve Şile civarı zuhurlarının ilmenit ve rutil mineral cevherleşmesi halinde Kretase yaşlı kalkerlerin örttüğü andezitlerde mevcut olduğu ortaya konulmuştur.

Menderes masifi zuhurlarının ise; mikaşist, kristalin şist, gnays ve granitlerle beraber andezit ve bazalt lavları ve tüflerle tertiplenmiş şekilde; Küçük ve Büyük Menderes Fayları ile ilişkili; Aydın, Denizli, İzmir ve Manisa illerini içeren yataklar olduğu belirtilmiştir. Titanlı demir yataklarının en önemlileri ise, Aydın-Karacasu, Hatay-Payas (%3 tenör 18,11 milyon ton rezerv), Bingöl-Avnik (%0,5-2,1 tenör 4,57 milyon ton rezerv) zuhurları olduğu raporlarda yer almaktadır.

Ege Denizi-Çanakkale-Ezine-Geyikli plaser numunelerin ise titanit açısından nispeten yeterli değerler içerdiği tespit edilmiştir. Manisa-Salihli Dibek Dağı ve çevresindeki metalik maden prospeksiyonunda titanyum mineralizasyonlarının pegmatit damarlarında rutil şeklinde ve aktinolit felsde ilmenit, titanit şeklinde olduğu görülmüştür.

Manisa-Demirci-Köseler ve Manisa-Gördes-Gördes Çayı bölgelerinden alınan numunelerde TiO2 içeriği tespiti ve endüstriyel kullanıma uygun ilmenit/rutil konsantresi elde edilmesi amaçlanarak teknolojik çalışmalar yapılmıştır. Satılabilir ilmenit konsantresi bazında bazı numunelerden olumlu sonuç alınmıştır. Küçük Menderes Havzası titan aramalarına dair yapılan ön etütlerde; havzaya boşalan akarsu birikintileri (karasal plaserler) çalışılmıştır. Titan mineralleri açısından Aktaş Deresi, Işık Mahallesi ve Rahmanlar Deresi plaserlerinden olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Bu üç yatak için muhtemel rezerv 11 milyon ton olup, TiO2 ortalama tenörü %1,17 olarak belirlenmiştir.

 “Istranca Masifi Maden Aramaları Projesi” kapsamında Ormanlı ve Terkos Kumulları’nda zirkon ve titan tenörleri çok düşük çıkmıştır. Menderes Masifi içinde yer alan metagabro ve gabro kütlelerinin titanyum içeriklerinin belirlenmesi amacı çerçevesinde yürütülen Manisa-Alaşehir-Belenkaya ruhsat sahası çalışmasında; Manisa-Alaşehir-Azıtepe Metagabro kütlesinde %1-8 rutil, %1-13,5 ilmenit mineral içeriği tespit edilmiştir. Dissemine cevherleşme mevcut olup; cevheri oluşturan ana mineraller ilmenit, titanomanyetit, rutil ve manyetitten oluşmaktadır. Metagabro birimi %25’e 8 varan TiO2+Fe2O3 metalik mineral içeriğine sahiptir. Türkiye primer tip yataklarında ortalama %6 TiO2 içeriği ile en büyük değer tespit edilmiştir. Bu sahanın gravite-manyetik jeofizik etüdü 2001 yılında gerçekleştirilmiş olup; anomalilerin rutil, ilmenit ve TiO2 karşısındaki davranışları verilmeye çalışılmıştır. 

MTA Genel Müdürlüğü tarafından 1996 yılında başlatılan Türkiye “Titanyum Aramaları Projesi”nde primer ve sekonder (plaser) titanyum yataklarına yönelik çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Primer tip yataklara yönelik çalışmalar Menderes Masifi, Kazdağları ve Kütahya-Tavşanlı bölgelerinin gabro, metagabro ve amfibol birimlerinde; sekonder tip olanlara yönelik çalışmalar ise kum potansiyellerine sahip ve ağır mineral zenginleşmelerinin görüldüğü Sakarya deltası ile Karasu-Kocaali sahil plaserleri, Yeşilırmak ve Kızılırmak deltaları ile Çarşamba-Ünye sahil plaserleri, Seyhan ve Ceyhan deltaları ile Çukurova bölgesi sahil plaserlerinde yürütülmüştür. 

Etüt çalışmaları sonucu Manisa-Alaşehir-Azıtepe gabro kütlesinin primer yatak (ortalama %6 TiO2), Sakarya-Karasu ve Samsun-Çarşamba sahil plaserlerinin ise (ortalama %1 TiO2) sekonder yatak olarak potansiyel oluşturduğu tespit edilmiştir. Trakya tersiyerlerinin endüstriyel hammadde prospeksiyonuna dair bir çalışmada ise sahil plaserlerin ekonomik önem arz etmediği ortaya konulmuştur. Karadeniz Bölgesi sahil plaserleri içinde yer alan Sakarya-Karasu sahil plaserlerinin titanyum potansiyellerinin araştırılması ve plaserlerdeki TiO2 değerlerinin ekonomik bir cevher yatağı oluşturup oluşturmadığının ortaya konulmasının amaçlandığı MTA ruhsat sahasında; titan yoğunlaşma alanının morfolojik konumu ve çökelme alanı saptanmıştır. Ortalama %0,87 TiO2 tenörlü 22.053.400 ton görünür, %0,74 TiO2 tenörlü 17.6321.328 ton muhtemel, %0,46 TiO2 tenörlü 5.184.983 ton mümkün rezerv hesaplanmıştır. Ruhsat sahasında 1996-2002 yıllarını kapsayan çalışmalarda; titan mineralleri (ilmenit ve rutil) açısından tenör ve rezerv yönünden ekonomik bir potansiyel arz ettiği tespit edilmiştir. Yan ürün olarak da zirkon ve altın açısından ekonomikliğin olabileceği belirtilmiştir. Cevher zenginleştirme çalışmalarının sonucunda; yatağın tenör ve verim açısından yetersiz olduğu görülmüştür. 

Sakarya-Karasu-Merkez’de MTA’ya ait farklı bir ruhsat sahası ile ilgili çalışmalar sonucu ise; ortalama %0,88 TiO2 tenörlü 50.818.300 ton görünür, %0,57 TiO2 tenörlü 164.539.785 ton muhtemel, %0,65 TiO2 tenörlü 1.464.000 ton mümkün rezerv tespit edilmiştir. 

Titanyum, fiyatlarının 2025 yılının başından bu yana %7,87 oranında arttığı kaynaklarda belirtilmektedir. Tarihsel olarak, Titanyum Mayıs 2022'de 152.43 CNY/kg seviyesine ulaşarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştı. Bugün (24 Mart 2025) için fiyatı 48.00 CNY/kg (internet verilerine göre) olan titanyumun 252,00 TL/kg olduğunu söyleyebiliriz.

https://tr.tradingeconomics.com/commodity/titanium

Not: RMB (Renminbi), Çin'nin resmi para birimi olan Çin Yuanı'nın kısa adıdır ve döviz kodu CNY'dir.

 

KAYNAKLAR

(1) https://ilkersenguler.blogspot.com/2024/08/dunyada-turkiyede-titanyum-ve-ulkemizin.html

(2) https://cdn.bartin.edu.tr/metalurji/d7ee7cd9-f063-4669-8e1c-393503ed6ffb/hafifmetallertitanyum.pdf

(3) https://lkalloy.com/tr/what-is-titanium-sponge%EF%BC%9F/

(4) https://media.licdn.com/dms/document/media/v2/D4D1FAQERuBy0aBsuiA/feedshare-document-pdf-analyzed/B4DZV.wPlpG4AY-/0/1741588334190?e=1744243200&v=beta&t=XqffHwcl_EpOYmicP7hvZ85iZn6S1h0yyGCHwISQV6Q


Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Geological Methods in Mineral Exploration and Mining / Roger Marjoribanks

Resim
Geological Methods in Mineral Exploration and Mining Roger Marjoribanks Second Edition This book is written as a practical field manual to be used by geologists engaged in mineral exploration. It is also hoped that it will serve as a text and reference for students in Applied Geology courses of universities and colleges. The book aims to outline some of the practical skills that turn the graduate geologist into an explorationist. It is intended as a practical “how to” book, rather than as a text on geological or ore deposit theory. YAYINA ULAŞMAK İÇİN: (1) https://link.springer.com/content/pdf/bfm:978-3-540-74375-0/1?pdf=chapter%20toc
Devamı

Baz metal yataklarının uzaktan algılama ile belirlenmesine bir örnek: Hakkari güneyi…

Resim
Baz metal yataklarının uzaktan algılama ile belirlenmesine bir örnek: Hakkari güneyi… H. A. Baran Ülkemizin önemli metalojenik kuşaklarından birinde yer alan bölge baz metaller açısından potansiyeli yüksek alanlar arasında yer almaktadır. İnceleme alanı ve çevresinde hali hazırda keşfedilmiş ve/veya işletilen 20 adet maden yatağı mevcuttur. Bunlardan 5 tanesi endüstriyel hammadde ocağı (mermer), 15 tanesi (10 Pb-Zn, 2 Cu, 3 Cr) ise metalik maden yataklarıdır. Uzaktan algılama ile maden aramada yaygın olarak kullanılan tekniklerden birisi de alterasyon tespitidir. Çalışma alanındaki madenler uzaktan algılama çalışmalarında yüksek başarı oranı ile tespit edilebilen demir veya demirli mineral içermektedir. Landsat 8 uydu görüntüsü üzerinde uzaktan algılama teknikleri (band oranlaması, kontrast germesi, renkli kompozit görüntü oluşturma) kullanılarak Hakkâri’de hali hazırda mevcut veya işletilen maden yataklarının konumları başarılı bir şekilde belirlenerek, 2 yeni potansiyel sahanın tesp...
Devamı

Çatalçam (Soma-Manisa) Au-Pb-Zn-Cu cevherleşmesinin jeolojik, mineralojikpetrografik ve sıvı kapanım özellikleri

Resim
Çatalçam (Soma-Manisa) Au-Pb-Zn-Cu cevherleşmesinin jeolojik, mineralojikpetrografik ve sıvı kapanım özellikleri Ramazan SARI, Şahset KÜÇÜKEFE, Gülcan BOZKAYA, Ömer BOZKAYA, Fatih BADEMLER, Zehra DEVECİ ARAL, Elif Dilek BAYRAKÇIOĞLU, Cahit DÖNMEZ ve Serkan ÖZKÜMÜŞ İnceleme alanı, Biga yarımadasının güneydoğusunda yer almaktadır. Arazide, sondaj ve laboratuvar çalışmalarıyla bölgede daha önce tanımlanmamış, Alt Miyosen ve öncesi birimleri kesen ve Au, Pb, Zn ve Cu anomalileri içeren diyorit porfir sokulumunun varlığı belirlenmiştir. Porfiri kütle ve sokulduğu çevre kayalar içinde birbirini kesen ve/veya iç içe geçmiş potasik, piropilitik, fillik ve arjilik alterasyon zonları gelişmiştir. Diyorit porfir ve yan kayada nabit altın, gümüş, pirit, kalkopirit, sfalerit ve galen içeren damar-damarcıklar gelişmiştir. Damar-damarcıklar derinlerde ondülasyonlu kuvars, orta ve üst seviyelerde masif kuvars, kalsit, dolomit ve barit dolguludur. Sfalerit, kuvars ve baritlerde yapılan sıvı kapanı...
Devamı

ALACAKAYA (ELAZIĞ) MERMERİNDE GULEMAN OFİYOLİTİNİN MUCİZESİ

Resim
Elazığ ili Alacakaya (Guleman) ilçesinde bulunan ve “Elazığ Vişnesi” olarak adlandırılan mermerin ünü ülkemiz sınırlarını aşmıştır. Literatürde “Rosso Levanto” olarak bilinen volkano sedimanter tektonik breş bölgede mermer olarak üretilmektedir. 1980’li yıllarda başlayan bir serüvenin ürünü olan Rosso Levanto günümüzde dünyanın en önemli yapılarında karşımıza çıkmaktadır. Elazığ vişnesi olarak bilinen breşik mermerler, Alp-Himalaya Orojenezine bağlı olarak oluşan ve Hatay, Adana, Elazığ, Ağrı doğrultusunda uzanıp İran’da son bulan kuşak içerisinde yer almaktadır. En iyi breşik mermerlerin oluştuğu yer Alacakaya (Guleman, Elazığ) bölgesidir. Guleman yöresinde yüzeyleyn ultramafik-mafik kayaçlar, tektonik dilimlenmeyle parçalanmış eksik dizi bir ofiyolit topluluğu olarak tanımlanmış ve “Guleman Ofiyoliti” olarak adlanmıştır (Özkan, 1982). Guleman (Alacakaya-Elazığ) bölgesini oluşturan litolojik birimler yaşlıdan gence doğru; Paleozoyik yaşlı Bitlis Metamorfitleri, Üst Kretase yaşlı ...
Devamı

Tectonic Triggers for Postsubduction Magmatic-Hydrothermal Gold Metallogeny in the Late Cenozoic Anatolian Metallogenic Trend, Türkiye

Resim
  Tectonic Triggers for Postsubduction Magmatic-Hydrothermal Gold Metallogeny in the Late Cenozoic Anatolian Metallogenic Trend, Türkiye Fabien Rabayrol, Craig J.R. Hart, and Robert A. Creaser   The newly defined, 1,500-km-long, late Cenozoic Anatolian metallogenic trend of Turkey is the central segment of the western Tethyan metallogenic belt and formed after the closure of the southern Neotethys Ocean. Mineral deposit discoveries along this trend show that the Oligocene to Miocene igneous units are highly prospective for gold-rich porphyry- and epithermal-style mineralization (~27 Moz) but that copper endowment is poor. However, the temporal and spatial constraints on late Cenozoic gold districts and isolated prospects and their tectonic affinity are poorly known, despite recent efforts. We herein provide new U-Pb and Re-Os age data and field observations from Miocene gold prospects and deposits throughout the Anatolian trend, which we interpret together with previousl...
Devamı