Afşin-Elbistan
(Türkiye) Termik Santral Taban Küllerindeki Stratejik Elementlerin (Li, Co, Ni,
Cu, Ga, Ge ve NTE'ler) Jeokimyasal Özellikleri
L. Kalender
vd, 25 September 2025, Minerals 2025, 15 (10), 1026.
Bu çalışmada,
Türkiye'deki Afşin-Elbistan Termik Santralı taban külü örneklerindeki stratejik
elementlerin (Li, Co, Ni, Cu, Ga, Ge, nadir toprak elementlerinin (NTE) ve
itriyumun (Y) konsantrasyonları ve jeokimyasal davranışları incelenmiştir.
Otuz taban
külü örneği analiz edilmiş ve sırasıyla 86,3 µg/g ve 3,3 µg/g ortalama ∑LREE ve
∑HREE konsantrasyonları bulunmuş, bu da 24,9'luk bir L/H oranına işaret ederek
hafif NTE'lerde belirgin bir zenginleşme olduğunu göstermiştir.
Toplam ∑REE
+ Y konsantrasyonu (111 µg/g), kömür için arka plan değerine benzerdir, ancak
ortalama Çin kömürleri ve üst kıtasal kabuk (UKC) için bildirilen değerlerden
yaklaşık 1,5 kat daha düşüktür.
Yüksek Li
(30,5 µg/g) ve Ni (114,4 µg/g) konsantrasyonları mafik magmatik bir kaynağa
işaret ederken, Cu (28,7 µg/g) muhtemelen Dağlıca Kompleksi ve Kemaliye
Formasyonu gibi bazik volkanik kayaçlardan kaynaklanmaktadır.
Ga zenginleşmesinin, alüminyum açısından zengin kil mineralleri ile organik maddelere bağlı olduğu değerlendirilmektedir. Genel olarak, bu jeokimyasal verilerin, kömür içeren bir gölsel ortamda hidrotermal sızma ve volkanik ayrışmadan kaynaklanan birleşik girdileri yansıtmakta olduğu söylenebilir.
Bu çalışma,
Afşin-Elbistan termik santralinden elde edilen taban külünün, stratejik
elementlere odaklanarak kapsamlı bir mineralojik ve jeokimyasal
karakterizasyonunu sunmaktadır. Küller, esas olarak hidratasyon ürünleri ve
yüksek sıcaklıktaki kalsiyum silikatların yanı sıra kuvars ve feldispat gibi
kalıtsal karasal minerallerden oluşmaktadır. Bu durum, yanma süreçlerinin ve
birincil mineral girdilerinin nihai mineralojik bileşim üzerindeki birleşik
etkilerini vurgulamaktadır. Jeokimyasal olarak, taban külü, ağır REE'lere
kıyasla hafif REE zenginleşmesi göstermektedir. Buna, yanma sırasında kaynak
imzalarının ve redoksla ilgili süreçlerin kısmen korunduğunu gösteren
karakteristik fraksiyonlaşma ve anomaliler eşlik etmektedir. Co, Ni, Cu, Ga ve
Li gibi kritik elementlerin zenginleşmesi, bunların korelasyonları ve mineral
afiniteleriyle birlikte, taban külünün ikincil bir kaynak olarak potansiyelini
vurgulamaktadır. Genel olarak, bulgular, linyit yanması sırasında stratejik
elementlerin mineralojik dönüşümleri ve jeokimyasal davranışları hakkında yeni
bilgiler sağlarken, kömürden elde edilen taban külünün hem kaynak potansiyelini
hem de çevresel etkilerini vurgulamaktadır.
Yorumlar
Yorum Gönder