Şekil: Orta Toroslar’ın basitleştirilmiş Tersiyer jeoloji haritası (Şenel, 2002 ve Ulu, 2002’dan değiştirilerek alınmıştır). Bu haritada Oligosen yaşlı Ermenek, Bucakkışla, Korucuk ve Çamlıyayla havzalarının konumu ve alansal yayılımı ile Neojen yaşlı Mut Havzası görülmektedir.
Ermenek
Havzası’nın Genel Jeolojik Özellikleri
A. Ilgar, T.
Esirtgen, B. T. Bozkurt ve S. Demirkaya
MTA Dergisi (2020) 163: 51-81
Orta
Toroslar’da Ermenek’in GB’sında yer alan ve KB-GD doğrultusunda uzanan Ermenek
Havzası yaklaşık 42 km uzunluğa ve en geniş yerinde 17 km genişliğe sahiptir.
Aladağ ve Bozkır birliklerine ait kayaçlar Ermenek Havzası’nın Oligosen öncesi
temelini oluşturur. Havzanın açılması ve gelişimi başlıca KB-GD doğrultulu
normal ve oblik faylar tarafından kontrol edilmiştir. Havza geometrisi ile
havza taban topoğrafyası da bu fay sistemlerinin kontrolünde gelişmiştir.
Ermenek
Havzası’nda temel kayaçları üzerinde yer alan ve altta gölsel karbonat kayaçları
ile üzerine gelen gölsel kırıntılı kayaçlar Gedik vd. (1979), Demirtaşlı vd.
(1986) ve Demirel (1989) tarafından Yenimahalle formasyonu adı altında
tanımlanmış ve haritalanmıştır. Ancak alttaki karbonat kayaçlarının sahip
olduğu litoloji özellikleri, yaşı, stratigrafik konumu ve üzerine gelen gölsel
kırıntılı kayaçlar ile olan uyumsuz sınır ilişkisi bu karbonat kayaçlarının
üstteki gölsel kırıntılı çökeller öncesinde oluştuğunu 58 ve deformasyon
geçirdiğini ortaya koymaktadır. Dolayısıyla Yenimahalle formasyonu iki
formasyona ayrılmış ve alttaki karbonat kayaçları Ilgar (2002) tarafından
Pamuklu formasyonu adı altında tanımlanmıştır.
Ermenek
Havzası’nın GB’sında sınırlı alanlarda yüzeylenen Pamuklu formasyonunun tip
kesit yeri Pamuklu (Cenne) kömür sahasında Merkez Kömür İşletmesi eski kömür
ocağı ve çevresidir. Formasyona ait diğer yüzeylemeler Asar Dağı B’sında ve
Tepebaşı köyü G’inde yayılım göstermektedir.
Stratigrafik
istifte temel kayaçları üzerinde uyumsuz olarak yer alan Pamuklu formasyonu Yenimahalle
formasyonunun kırıntılı kayaçları tarafından açısal uyumsuzlukla üzerlenir.
Pamuklu
formasyonu başlıca çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı, kireçtaşı ve marn ardalanması
ile kömürden oluşur. Pamuklu formasyonu temel kayaçları üzerinde birkaç metre
kalınlıkta, polijenik kökenli ve matriks destekli, yarı yuvarlak yuvarlak
çakıllı, açık kahve renkli çakıltaşları ile başlar. Çakıltaşları üzerinde
birkaç metre kalınlığa ulaşan kahve-gri renkli kumtaşları yer alır. Düzlemsel
tabakalı kumtaşları üste doğru çamurtaşı-marn ardalanmasına geçer. İstifte bu
çamurtaşı seviyeleri arasında ve yanal devamında ekonomik olarak işletilebilen
kömür çökelleri bulunur. Kömür oluşumları 3-6 m arasında değişen kalınlıklara
sahiptir. Kömürlü zonlar arasında 40-50 cm kalınlıkta, ince tabakalı
kireçtaşı-marn ardalanması yer alır. İstif üste doğru ince-kalın tabakalı,
kirli beyaz, pembe, bej, krem renkli yer yer yaprak fosilleri içeren killi
kireçtaşlarına geçer. Yaprak fosillerinin yanısıra Planorbis gibi tatlı su
gastropodları da karbonat kayaçları içinde yer alır.
Ermenek
Havzası’nın GB’sında paleoyükseltiler arasında dağınık olarak gözlenen Pamuklu
formasyonu, çökelim sırasında ve sonrasında gelişen tektonizmadan önemli ölçüde
etkilenmiştir.
KAYNAK
KONYA-ERMENEK ÇEVRESİ LİNYİTLİ NEOJEN SAHASI HAKKINDA
Konya-Ermenek Çevresi Linyitli Neojeni olarak adlandırılan çalışma alanında temel kayaçları stratigrafik olarak tabandan tavana doğru serpantinler ve bunların bünyesinde bloklu yer alan Mesozoyik yaşlı kireçtaşları, Eosen yaşlı marn-kireçtaşı, (?) Oligosen'e ait çakıllı karasal seri oluşturur. Bu temel birimler üzerine diskordansla gelen Alt Miyosen yaşlı linyitli seri alttan üste doğru tabanda yer alan kumlu siltli kil, linyitli zon, tavanda yeralan killi siltli marn ve marno-kalkerlerden oluşur. Linyitli seri üzerine çalışma alanı içinde geniş yayılım gösteren, yer yer organik artikli ve ekonomik olmayan ince bantları içeren kil-killi kum konglomera serisi olasılı açılı diskordansla ve aşmalı olarak gelir. Tüm bu birimleri bölgede geniş yayılımlı, yatay konumlu Orta-Üst Miyosen yaşlı denizel kireçtaşları örter.
Linyitli seviyenin yayılımı eski topografyadaki kısa yanal aralıklı, küçük küvetlerle sınırlıdır. Genellikle diğer temel birimlere göre aşınmaya daha elverişli olan serpantinler üzerinde gelişen küvetlerde linyitli seviye ince bir taban serisi üzerinde yar alır.
TKİ'ye ait Tepebaşı ve Pamuklu Sahaları'nda yapılan toplam 12 adet sondajda 1.080.70 m ilerleme gerçekleştirilmiştir. Bunlardan Tepebaşı Sahası'nda yapılan 10 sondajdan 8 tanesinde 0.68-7.60 m arasında değişen kalınlıkta linyit kesilmiştir.
Sahanın rezervi 1984 yılı çalışmalarına göre 2.058.683 ton görünür, 1.260.553 muhtemel olmak üzere toplam 3.319.236 ton verilmiştir.
Ancak bu rakam yoğunluk 1.3 ton/m3 olarak alınarak hesaplanmıştır. 1985 çalışmalarında sondaj verilerinden yoğunluğun 1.5 ton/m3 alınması uygun görülmüştür. Yeni sondajlarla kömürlü alanın genişlemesi sonucu rezerv 3.908.228 ton görünür, 2.275.638 ton muhtemel olmak üzere toplam 6.183.866 ton'a ulaşmıştır.
Ayrıca sözü edilen kuruluşun tüm sahalarının ve yakın çevresinin 150 km2'yi bulan 1/25.000 ölçekli jeolojik harikası tamamlanmış ve linyit olanakları araştırılmıştır.
KONYA-ERMENEK-TEPEBAŞI LİNYİT SAHASI SONDAJLI ARAMALARIMA AİT JEOLOJİ RAPORU
1. ÖZET
Konya-Ermenek dolayı linyitli Neojen'inde yer alan Tepebaşı Sahası'nda temel kayaçları stratigrafik olarak tabandan tavana doğru serpantinler ve bunların bünyesinde bloklu olarak yer alan Mesozoik kireçtaşları, Eosen yaşlı marn-kireçtaşı,(?) Oligosen'e ait çakıllı karasal seri oluşturur. Alt Miyosen yaşlı linyitli seri alttan üstte doğru tabanda yer alan kumlu siltli kil-kil, linyitli zon, tavanda yer alan killi siltli marn-marn-marnokalkerlerden oluşur ve yukarıda belirtilen temel üzerine diskordan olarak gelir. Linyitli seri üzerine yer yer organik artikli kil-kum-konglomera serisi aşmalı olarak gelir. En üstte Kuvaterner örtü ve alüvyonlar yer alır.
Linyitli seviyenin yayılımının eski topografyadaki değişimler doğrudan etkilemiştir. Söz konusu seviyenin tavan serileri tarafından transgresif olarak aşıldığı sabada birbirinden temel yükselimleriyle ayrılan iki adet linyitli küvet yer almaktadIR.
Sondajlı çalışmalarda sahaya ait 1/5.000 ölçekli jeolojik harita esas alınmıştır. Toplam 25 adet sondaj kuyusu tamamlanmış ve 1955.80 m sondajlı ilerleme yapılmıştır. Bunlardan 20 sondajda 1.05 m -6.60 m arasında değişen kalınlıkta linyit kesilmiştir. Sondajlardan alınan numunelerin kimyasal analizlerine göre orijinal kömürde % 25.00 su, % 26.60 kül, % 2.83 kükürt ve 2750 KCal./Kg-3300 KCal/Kg ortalama AID olduğu saptanmıştır. Sahanın toplam rezervi 3.319.236 ton olarak hesap edilmiştir.
2. GİRİŞ
Konya-Ermenek-Tepebaşı Linyit Sahası yaklaşık 10 km2'lik bir alanı kapsamakta olup, ALANYA 029c1-d2 Paftaları'nda yer alır.
Sahada 1971 yılında Jeolog Tamer IŞIGANER tarafından 1/10.000 ölçekli jeolojik harita alımı ve 6 adet (toplam metraj: 585.80 m) açınlama sondajı yapılmıştır. 1977 yılında Jeolog Gündüz ÖZEN tarafından yürütülen sondajlı arama çalışmalarında 6 adet (toplam metraj: 577.3 m) arama sondajı gerçekleştirilmiş, sahaya ait jeoloji raporunda yerinde görünür rezerv 600.000 ton olarak belirtilmiştir.
MTA ve TKİ Genel Müdürlükleri arasındaki protokol gereğince gerçekleştirilen 1984 yılı çalışmaları yukarıdaki etüt ve sondajlı çalışmaları tamamlayıcı nitelikte olup, önceki sondaj aralıkları sıklaştırılarak ve sondajlı alan genişletilerek sahanın tümünün görünür rezervinin saptanması amaçlanmıştır.
03.02.1984-15.10.1984 tarihleri arasında gerçekleştirilen arazi çalışmaları Jeoloji Yüksek Mühendisi Nevzat Okşar tarafından yürütülmüştür. Çalışmalar süresince Jeoloji Yüksek Mühendisi Durmuş Zorlu yardımcı olmuştur.
Yorumlar
Yorum Gönder